
โดย ดลลดา ชื่นจันทร์
นักวิจัยผู้ช่วยประจำศูนย์เอเชียใต้ศึกษา
สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
คุณค่าของการเป็นคนดัง
การที่ซาร์ฮีมาเยือนหมู่บ้านของพวกเขาเป็นความภาคภูมิใจของหมู่บ้าน ชาวบ้านทุกคนคลั่งไคล้ในตัวซาร์ฮี ทุกคนแห่แหนไปในทุกที่ที่กองถ่ายไป แม้กระทั่ง ผู้อำนวยการโรงเรียนยังต้องการเชิญซาร์ฮีมาร่วมงานโรงเรียน เพราะ “เป็นเรื่องของ ศักดิ์ศรีของโรงเรียน” ที่จะทำให้โรงเรียนมีเกียรติยศเหนือโรงเรียนอื่นๆ
ภายใต้ความคลั่งไคล้สุดกู่นี้ น่าสนใจว่าซาร์ฮีไม่ได้เป็นแค่นักแสดงดัง แต่ความดังของเขากลับกลายเป็นคุณค่าและคุณธรรมสำคัญที่สามารถใช้เป็นมาตรวัดความดีงามได้ด้วย ความสนิทชิดเชื้อคนดังนี้ทำให้ผู้อำนวยการโรงเรียนให้ทุนการศึกษาแก่ลูกของบิลลู และกล่าวขอโทษต่อบิลลูที่ต่อว่าเขาและกล่าวชื่นชมว่า “บิลลูไม่ได้เป็นคนอย่างที่คิด” เพื่อนบ้านแต่งเพลงสรรเสริญบิลลูว่าเป็นผู้ยิ่งใหญ่ ในเนื้อเพลงมีคำเยินยอมากมายเสมือนว่าเขาได้ช่วยกอบกู้ชีวิตคนในหมู่บ้านไว้ ทั้งที่อันที่จริงเขาไม่ได้ทำอะไรเลยนอกจากรู้จักกับคนดัง สิ่งนี้สามารถเปลี่ยนภาพลักษณ์และความรับรู้ที่คนในหมู่บ้านมีต่อบิลลูได้อย่างน่าประหลาด คำชื่นชมของผู้อำนวยการโรงเรียนก็สะท้อนความเป็นคนมีคุณธรรมของบิลลู
ไม่เพียงแต่ภาพลักษณ์ของเขาที่เปลี่ยนไป สถานภาพของเขาก็พลิกผันไปได้เพียงชั่วข้ามคืน จากที่เคยขัดสนก็เริ่มมีเงินทองขึ้นมา ซาร์ฮีนั้นเปรียบเสมือนเทพเจ้าผู้มาโปรดซึ่งสามารถพลิกชีวิตคน ให้พรชโลมจิตใจชาวบ้านในบุดบุดดา และทำให้ผู้ที่เกี่ยวข้องกับเขากลายเป็นผู้เหนือกว่าคนธรรมดาทั่วไป
การยึดโยงความดังเข้ากับความดีเป็นสิ่งที่ไม่มีใครกังขาในเรื่องนี้ เมื่อมองมาที่ตัวซาร์ฮีเองก็น่าสนใจไม่แพ้บิลลู ภาพยนตร์ไม่ได้แสดงให้เห็นว่าตัวตนของซาร์ฮี นอกจากเป็นมิตรต่อเหล่าแฟนๆ แล้วเขามีการกระทำดีอันใดบ้างถึงสมควรแก่การเป็นที่รักและเชิดชูขนาดนั้น

แม้จะดูเหนือจริง แต่ความชื่นชอบระดับนี้มีอยู่ในสังคมอินเดีย และมีคำอธิบายซึ่งมาจากรากทางวัฒนธรรมการบูชาของสังคมอินเดีย มีกลุ่มผู้ชื่นชอบและยกสถานะให้คนดังเป็นเสมือนเทพเจ้า ยึดคนเหล่านี้เป็นศูนย์รวมจิตใจของพวกเขา ไม่ว่าจะเป็นการเลียนแบบสิ่งที่คนดังทำ [3] ไปจนถึงสร้างวิหารเพื่อบูชาคนดัง [4] ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่อาจพบเห็นที่อื่นของโลก
ในวัฒนธรรมเดิมของอินเดีย โดยเฉพาะทางตอนใต้มีความเชื่อเรื่องการบูชาวีรบุรุษอยู่เป็นรากฐาน เมื่อความพร่าเลือนระหว่างโลกแห่งความเป็นจริงและภาพยนตร์เกิดขึ้นผู้คนจึงจับยึดวีรกรรมอันน่ายกย่องของตัวละครเอกในภาพยนตร์ ไม่ว่าจะเป็นการปราบเหล่าร้าย การช่วยคนอ่อนแอจากคนเลว และผดุงคุณธรรมเหล่านี้มาผูกไว้กับตัวนักแสดง เสมือนว่าเรื่องราวในภาพยนตร์เป็นตำนานติดตัวนักแสดงดังผู้นั้น ที่ได้กลายเป็นคุณสมบัติและตัวตนของเขาไปจริงๆ ทำให้การปฏิบัติของแฟนคลับในหลายครั้งเป็นไปในลักษณะเดียวกับการบูชาเทพเจ้า ทั้งการถวายดอกไม้และเจิมรูปภาพด้วยนม [5]

เทพนิยายประโลมโลก
เรื่องราวชีวิตของบิลลูสอดคล้องกับชีวิตจริงของคนอินเดียจำนวนมากที่อยู่ในสังคมที่มีชนชั้นวรรณะ ต้องเผชิญหน้ากับอุปสรรคในการดำรงชีพมากมาย ทำให้คนจำนวนหลายล้านคนต้องอยู่กับความขัดสนที่ไม่สามารถหลุดพ้นสถานภาพที่เป็นอยู่ได้ น่าเศร้าไปกว่านั้นคือ พวกเขาศิโรราบต่อชะตากรรมของตนเอง โดยไม่ต่อต้านหรือไม่อาจขัดขืน วัฒนธรรมการเชิดชูบูชาตัวบุคคล อย่างคนดังก็สะท้อนถึงความไม่เคารพตัวเอง และการมองไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง ความฝัน ความหวัง และแม้แต่ทิศทางชีวิตของพวกเขาจึงต้องพึ่งพิงอยู่กับสิ่งอื่นที่เชื่อว่าอยู่สูงกว่า การปลอบประโลมใจตนเองและการอ้อนวอนบูชาจึงเป็นทางออก เป็นวิธีดิ้นรนในที่ทางเท่าที่ทำได้ใต้สภาพสังคมที่บีบรัดให้ผู้คนเชื่อว่าสิ่งที่เป็นอยู่ไม่อาจเปลี่ยนแปลงไปได้ด้วยน้ำมือของพวกเขาเอง
ทั้งนี้ไม่ว่าจะด้วยวิถีปฏิบัติที่เป็นมาอย่างยาวนาน หรือความเข้าใจที่มีต่อความเป็นไปของโลกแบบเฉพาะตัวประการใดก็ตาม ความจนแต้มต่อชีวิตตนเองนี้เป็นเสมือนกงล้อที่หมุนวนขับเคลื่อนความเป็นไปของสังคม กำหนดการกระทำของชนชั้นกรรมาชีพให้ดำเนินไปในแต่ละวัน และผลักดันให้คนจำนวนหลายล้านคนเดินเข้าโรงภาพยนตร์ เพื่อเสพความบันเทิงและเติมพลังใจต่อไป
บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการ “การพัฒนาความเชี่ยวชาญเอเชียใต้ศึกษา South Asian Experts”
ที่ได้รับทุนสนับสนุนโครงการจาก สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.)
References
[1] https://www.insightguides.com/destinations/asia-pacific/india/cultural-features/ indian-cinema
[2] Sinha, R. How Does Indian Cinema Communicate with Indian Viewers?
[3] https://www.indianfolk.com/celebrity-influence-public/
[4] https://www.aljazeera.com/features/2014/3/21/hero-worship-scales-new-heights-in-india
[5] Selvan, P. P., & Brindha, M. D. CINEMA AND CULTURE: AN OVERVIEW ON IMAGE WORSHIP OF FILM STARS IN TAMIL NADU